Strusy przez wieki leżały na pograniczu i uboczu. O ziemie na których położone są Strusy, w XII w. walczyli książęta mazowieccy, książęta małopolscy, kniaziowie ruscy, Litwini i nawet zakon krzyżacki.
Spory rozsądził w roku 1253 papież Innocenty IV przyznając je Bolesławowi Wstydliwemu księciu krakowskiemu[1]. Po ustaniu kolejnych walk o Podlasie między Litwą a Mazowszem, w końcu XIV w. Strusy wraz z Ziemią Drohicką znalazły się w Wielkim Księstwie Litewskim (WKL)[2]. Strusy położone są 4,5 km na północ od rzeki Liwiec, która stanowiła granicę między WKL i Królestwem Polskim oraz 12 km od styku granic: WKL, Królestwa Polskiego i Mazowsza. Ziemie leżące po prawej (północnej) stronie Liwca należały do Litwy, po lewej do Korony. W średniowieczu Siedlice i Strusy położone były w dwóch różnych państwach: Królestwie Polskim i Księstwie Litewskim.
Średniowieczne drogi mające znaczenie to:
- Tak zwany szlak podlaski lub Wielki Gościniec Gdański[1], wiódł z Gdańska i Królewca przez Węgrów, Siedlce na Łuków, Lublin.
- Drugi szlak: Wielki Gościniec Litewski łączący Mazowsze z Wilnem i Brześciem na odcinku Sokołów Podlaski – Drohiczyn[2] [3].
- Trzeci – droga Kraków-Wilno wiodąca przez Łosice – Miedzyrzec[4].
- Wreszcie trakt Mazowsze-Brześć-Smoleńsk wiodący przez Łuków-Międzyrzec.
Drogi te znajdowały się w odległości 15-30 km od Strus. Najbliższy lokalny gościniec łączący Mordy z Suchożebrami i dalej Węgrowem, wiódł przez Czołomyje, Czepielin, Krześlin.
Z czasem powstała droga z Siedlec do Drohiczyna wiodąca przez Strusy widoczna na mapie Perthnesa z 1795r[1]. Początkowo miała ona niewielkie znaczenie, ponieważ Siedlce dopiero w poł. XVI w. otrzymały prawa miejskie. W opisie redaktora Gońca Warszawskiego z wyprawy do Hołubli, jeszcze w 1936r. droga ta wybrukowana była tylko od Siedlec do lasu struskiego[2].
Jeszcze później, w XVIII i XIX w., nabrał znaczenia trakt brzeski, Warszawa-Brześć przez Siedlce. W 1829 r. w Siedlicach wybudowano budynek pocztowy zaś w 1866 r. otwarto Kolej Terespolską[3].
[1] https://samorzad.gov.pl/web/gmina-miasto-mordy/historia (23/06/2021)
[2] Zał. 1 – Mapa WKL
[3] https://holubla.pl/doktor-marcinek dost. 25/05/2021
[3] Rafał Dmowski, Siedlce w XIX wieku – zarys problematyki badawczej, Repozytorium UPH, str. 60 [6/07/2021]
5] Zał. 2 – Mapa Pertheesa 1975r.
[6] Jabłonowski str. 185
[8] G. Ryżewski, Wielki trakt Warszawa-Wilno w XVIII wieku, Sokołów Podlaski, 2013
[8] Jabłonowski, str. 185
[9] Granicze, str. 408: „przedtem królowie ich miłości i wielcy książęta litewscy jeździli z państwa litewskiego do Korony Polskiej na Międzyrzecz”