Skąd pochodzi nazwisko Strus?
Nazwisko Strus jest staropolską nazwą oznaczającą w wiekach XV-XVI strusia. Prawdopodobnie taki przydomek nosiła rodzina pierwszego osadnika od którego została utworzona nazwa wsi Strusy. W Księgach Ziemskich Drohickich zapisywane było przeważnie jako Strus, z rzadka jako Struss.
W źródłach z XII-XV wieku znajdujemy m.in. takie postacie:
- S(z)trus 1260 PUr II 686, 1284 PUr 11/2, 1312, 1372 KW 1672, 1391 VPr IV 91 s. 126, 1419 KW V 309, etc.;
- S(z)traus 1405 PdLw II s. 16, 1413 Kacz 2454, 1484 Kaez 8178, 1494 Matr II 368; ? dat. sg. S(z)trusowi 1495 ARP II 1595.
- S(z)trus:. Test(is) … vir(-) … Henricus Ztruz 1260 PUr I I 686;
- Mile(s) … Godefridus Struz 1284 PUr 11/2 1312;
- Consul(-) civitatis Kalis … Peterlinus Strus 1372 KW 1672;
- Cum nobiIibus viris Nicolae Strus et Arnoldo de Waldow 1391 VPr lV 91 s. 126;
- Wirzbyeta dictus Strusz de Radsschin, subiudex terre WieI vniensis general(is) 1419 KW V J09;
- Vor … Mathis Strus und vor Katherina … Sterusis (!) eliche hawsfrawen 1426 KsMP 450 s. 155, 156;
- Per … Strusz 1439 AGZ XII, XXXII;
- Nobilis Strusz 1452 Tym s. 250;
- Coram nobiI(i) Martino Strusch 1466 AC I II 68;
- Per manus Struss 1476 Rach-Król s. 137;
- Pro sorore vero germana dictorum fratrum (Mathiae et Sebastiani) Strussowi, sartori regio copulata 1495 ARP II 1595;
- Dominum Sthrusz 1499 Mysz 23.
Struz, Struss, Strus to niemieckie nazwisko rodowe, onomastycznie pochodzące od :
- przydomka w mittelhochdeutche strūʒ, lub strūs oznaczającego „struś” i pochodzące np. od strusich piór w ozdobie hełmu.
- może także pochodzić od słowa w mittelhochdeutche strūʒ, oznaczającego „spór, potyczka, fechtunek”
- lub oznaczajnazwę miejsca zamieszkania w mittelhochdeutche strūʒ „krzewy, kępa”.

Chełm ze strusimi piórami.
Najbardziej prawdopodobne jest pierwsze pochodzenie. Starożytna nazwa grecka: στρουθίων (strouthíōn) > nazwa staro-włoska struzzo, lub łacińska struthio ma ten sam rdzeń fonetyczny – struc. Pióra strusi żyjących w środkowej Afryce przez Egipt docierały do Cesarstwa Rzymskiego, gdzie były używane jako element ozdobny początkowo tylko przez mężczyzn. O strusiu wspomina już Herodot jak i w wielu miejscach Stary Testament . Więcej o tym we wpisie: Pochodzenie nazwiska – struś w Biblii.
Na północy Alp przydomek a ślad za nim nazwisko pojawia się w języku średnio-wysoko-niemieckim (mittelhochdeutsche) jako Struz . Pierwszą znaną osobą nosząca ten przydomek jest Heinrich Wartenburg dictus Struz żyjący w Palatynacie Reńskim (Frankonii), będący w 1166 r. świadkiem dokumentu margrabiego Albrechta Niedźwiedzia . Adolf Socin wymienia: Cunradus dictus Struz de Wartenberg oraz here Heinrich der Strus und her Cunrat die herren von Wartenberg der Struz . W końcu XIII w. Heirich i Konrad Struzowie sprzedają dobra w Szwabii (Geisslingen).
Kolejną o niezmienionym nazwisku jest rodzina Struz z Phule , koło Magdeburga notowana w I poł. XIII w . Potem pojawia się rodzina Struz na północ od Hamburga .
Mittelhochdeutsches Wörterbuch – Konkordanz przytacza różne zapisy niemieckiego słowa struś w czasach kiedy posługiwano się Mittelhochdeutsche (1050-1350): strauz, strauß, straus, ſtruz, oraz w l.mn. strauzen i sträuzel. Książka Niemieckie Nazwy Ptaków wymienia znane z literatury następujące zapisy nazwy strusia w j. niemieckim: strud, struth, strux, struze, struz, struzza, struzo, struzzi, struzen, struzin. Widoczna różnorodność zapisu wynikała z obcobrzmiącej nazwy, którą starano się zapisać w rodzimym języku ze słuchu.

Chełm ze strusimi piórami.
Struzowie byli obecni w różnych miejscach w Europie . Trudno powiedzieć na ile te rodziny były ze sobą spokrewnione. Nie pomaga w tym heraldyka, ponieważ każda z nich (Fulijska, Hamburska, Nowomarchijska) miała inny herb. Być może nie jeden rycerz wracał z wypraw wojennych, np. krzyżowych przyozdobiony strusimi piórami otrzymując przydomek: Struz, Strus, Straus, Strausz, Strawss, Strauzz, Struzze, Struze, Struse.
Struz’owie wędrowali również w kierunku równoleżnikowym – na wschód. Ślady znajdujemy w osobach o nazwisku pochodzącym od strusia lub nazwach miejscowych, które są pochodnymi w lokalnym dialekcie wraz z sufiksami stosowanymi w tym dialekcie. Przykłady:
• Szwajcaria – wiele osób o nazwisku Struz
• Czechy – Stružinec/Jistebnice; Stružnice – w powiecie Česká Lípa;
• Śląsk – okolice Rybnika (Palowice) Mikołaj Struś z Raczyn (po łacinie pisany Struz); doktor Struz z Rybnika – ofiarodawca na Dom Oświatowy (gazeta katowicka Polska Zachodnia z 20/11/1930).
• Nowa Marchia Brandenburska – wiele lenn w pasie Krzymów – Santok posiadali Struz’owie , prawdopodobnie pochodzący ze starej Brandenburgii (Fulijscy). Żyli tam od poł. XIII do połowy XVII w. Notowani w 1337r. w Ziemi Gorzowskiej . Według Siebmachera: „ród, z którego w XV w. rozgałęziła się linia do Prus gdzie wymarła pod koniec XVII w. W Nowej Marchii istniała jeszcze w XVIII w.”
• Mazowsze – Strusino (Struschyno, Struszino, Strusschin) koło Bielska w Ziemi Płockiej i Strusin koło Sońska w Ziemi Ciechanowskiej (sufiksy –in/-ino tworzyły nazwy z j. niemieckiego i pruskiego ). Żukowo-Strusie koło Raciąża w Ziemi Płockiej .
• Struszewo (Strusow) – w Ziemi Bytowskiej i Struś (Strosmel) k/Kowalewa Pomorskiego . Być może są to miejsca osiedlenia potomków Struz’ów z Nowej Marchii.
• Śląsk (Mikołaj Struś wywodzący się z Palowic pisany jako Struz znajdujący sie w otoczeniu księcia Władysława Opolczyka i będący świadkiem przekazania przez Opolczyka ikony Matki Boskiej Paulinom w Częstochowie),
• Kalisz – Peterlin Strus rajca kaliski w roku 1372 podpisuje dokument ustanawiający czynsz Maciejowi prepozytowi kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu.
• Kraków – Stano Strus (Strausz) , zm. 1556r., syn kuśnierza z Norymbergi, który został krakowskim rajcą miejskim.
• Lublin, Ukraina , Litwa a nawet Wielka Porta u Sulejmana II .
• Wreszcie Strusy (Strussy) na Podlasiu.
Struz’owie Nowomarchijscy (ziemie w dorzeczu Warty i Odry między Krajnikiem a Santokiem), najbliżsi geograficznie Podlasiu, byli pisani jako: Strus, Stru(c)z, Strutz, die Sträusse, Strauß, Struczen, Ztruz, Strätz . Podobnie Struz’owie z Hanzy byli pisani jako Struss lub Strus. Ponieważ przydomek i pochodzące odeń nazwisko „struś” w każdej społeczności było obcego pochodzenia, stąd z jednej strony występuje duża różnorodność zapisu brzmienia obcego słowa, z drugiej zaś mała podatność nazwy własnej na zmiany zachodzące w żywym języku. W środowiskach, gdzie znany był ptak struś choćby z opowieści, niemieckie nazwisko Struz (wym. struc) lub Struss ewoluowało do Struś.
Wg urzędowego spisu nazwisk w dniu 1/02/2021 w Polsce żyło 1373 osób o nazwisku Strus, Struś – 1612; oraz nazwiskach pochodnych: Struski – 1691, Strusiński – 908, Strusiewicz/Strusewicz – 200. Oprócz tego nazwiska pochodzące od „Struz” takie jak: Strutz (7), Struts (36), Strusz (45), Strusch (9), Struss (36). A ani jednej osoby z nazwiskiem Struz, choć w I poł. XX w. w wielu źródłach pojawiają się jeszcze to nazwisko.
W świetle powyższego widzimy dwie możliwości powstania nazwiska Strus.
Pierwsza to nazwisko powstałe od przydomku „struś” rycerza polskiego, które to słowo w tamtym czasie było wymawiane i pisane jako „strus”. Jednak w żadnym dokumencie nie pojawia się łacińskie”dictus” czyli zwany, używane do wskazania przydomka lub przezwiska. Natomiast w najstarszych zachowanych dokumentach z XV i początku XVI wieku osoby określane były w postaci: Imię_chrzecielne Strus syn Imię_ojca.
Druga hipoteza, że nazwisko Strus na Podlasiu jest spolszczoną formą nazwiska potomka któregoś z rodów niemieckich z Palatynatu, Saksonii, Nowej Marchii Brandenburskiej lub w Prus którzy otrzymali nazwisko „Struss lub Strus” od przydomka „struś”. Jeśli samo nazwisko nawet pochodzi od Struz (lub jednej z odmian) to nie znaczy, że osadnik na Podlasiu był pochodzenia niemieckiego. Wieś o podobnie brzmiącej nazwie (Struszino, Strusschin) została w roku 1305 włączona do parafii Gozdowo w Ziemi Płockiej – za słownikiem IH PAN. Oznacza to, że istniała już przed rokiem 1305, wiek przed powstaniem Strus.
Podlaska legenda domowa głosi, że założycielem Strus był rycerz z Bawarii. W okolicy Wülzburg, Weißenburg in Bayern, 50 km na południe od Norymbergii, występuje nazwisko Strauss (Struz) . Ewentualne pochodzenie od rodu z Neuffen h. Weissenhorn jest raczej wykluczone, ponieważ Neuffen leży w Badenii-Witembergii ponad 100 km od granic Bawarii.
W XVI w. do Krakowa przybył Stano Strus (Strausz) , zm. 1556r., syn kuśnierza z Norymbergii, który został krakowskim rajcą miejskim. Nie jesteśmy jednak w stanie uprawdopodobnić legendy o bawarskim pochodzeniu, nie mówiąc już o udowodnieniu.
10 komentarzy
Może jeszcze jedna uwaga: najstarszy zapis w księdze ziemskiej z 1473 r. wymienia Macieja Sztrusa ze Strussów. Tak z niemiecka wymawia się nazwisko Struss, Strus. Zapewne wówczas ów Maciej potrafił jeszcze wysłowić swoje nazwisko w oryginalnej formie i tak pisarz je zapisał „w papierach”. Później zostało ono spolszczone w wymowie.
Dzięki za komentarz. Jeśli idzie o nazwę Struss lub Strussy, to w księgach drohickich ta nazwa pojawia się czterokrotnie na ogółem ponad 400 wpisów i ponad 600 wystąpień nazwy pisanej przez jedno „s”. Jeden raz pojawia się Sztrus. Nie przyjęła się ona ze względu na trudniejszą wymowę i zapis. Ewentualnym niemieckim korzeniom nazwiska, poczynając od Cunrada von Wartenberg, poświęcony będzie oddzielny wpis.
Można studiować historię niemieckich rodów Struz, Struss, Strus, czy Strauss, ale nie zmienia to faktu, że wobec braku jakichkolwiek źródeł na temat ich związku ze Strusami podlaskimi jedynym sposobem na potwierdzenie lub wykluczenie pokrewieństwa byłoby porównanie DNA Strusa z korzeniami w ziemi drohickiej z DNA osobników z Niemiec noszących warianty nazwiska od starej formy Struz-Strus. Przy okazji: to nie nasza (moja i mojego kuzyna Bolesława) prababka, lecz babka „ubliżała” dziadkowi od Szkopów jeszcze w latach 60-tych XX w.
Witam pochodze z Podlasia, mój dziadek pochodzi z miejscowości Holubla gm. Paprotnia nieopodal wsi Strusy, w której mieszkał mój pradziadek Wawrzyniec. Ojciec będąc małym chłopcem wraz z dziadkiem przesiedlił się na drugą stronę Bugu na Podlaskie ziemie. Nie znam swojej rodziny od strony taty. Chciałbym odnaleźć swój rod. Tu na Podlasiu nazwisko Strus często jest przekrecane, niespotykane wręcz. Miło się dowiedzieć, że z terenów moich przodków powstała nawet wieś Strusy,
Dzięki Danielu za wpis. Niewielu Strusów mieszkało w Hołobli. W parafii Paprotni odnotowane jest tylko jedno małżeństwo: Antoni Strus (Ss-072), wdowiec z par. Kożuchówek (ze Strus) na początku roku 1764 ożenił się z Marianną Obrębską z Hołubli. Jednak oni zamieszkali w Strusach. Wiemy o ich dwóch synach. Więcej o nim: https://www.tribalpages.com/tribe/browse?userid=strus&view=0&pid=1678&ver=6956
Wiemy też o chrzcie Karoliny, dziecka małżonków Marianny Strusówny i Michała Tyborowskiego z Hołubli, 1807 roku w Paprotni. Spróbuj poszukać na http://www.strus.tribalpages.com pradziadka Wawrzyńca. Powodzenia w poszukiwaniach.
Wspaniały blog wiele przydatnych informacji zawartych w poszczególnych postach, Dzięki Ci za to serdeczne, zapraszam także do siebie…
Dziękuję za odpowiedź. Pomyliłem się troszkę, Holubla to gmina a dokładnie mieszkali we wsi Uziębly. Podobno pradziadek Wawrzyniec miał gdzieś w okolicy młyn, dziadek Tadeusz urodzony w 1935 roku był jedynakiem w wieku 11 lat zmarł jego tata Wawrzyniec. Po denominacji złotego podobno jeden z pokoi domu w Uzieblach wyklejony był banknotami sprzed denominacji, które użyto jako tapetę 🙂 Dziadek miał dwóch synów mój tata Edward Feliks urodzony w 1956r i Zygmunt 1958, w latach 60-tych dziadek sprzedał majątek i kupił kilkadziesiąt hektarów ziemi na Podlasiu w szczerym polu i założył gospodarstwo gdzie żyje dzisiaj ja 🙂 na tzw kolonii Boćki gm. Boćki. Dziadek był handlarzem koni, bardzo często jeździł za Bug w rodzinne strony. Niezbyt wiele informacji posiadam, wiem jeszcze że między pradziadka mi Wawrzyńcem i Otylia Strus była spora różnica wieku (ponad 20lat). Pomyliłem wieś Uziębly z Holubla, tam chodzil do szkoły tata z bratem. Pozdrawiam serdecznie i dziękuję za poświęcenie czasu i odpowiedź
🙂 Tak już łatwiej. Pradziadek to mógł być Wawrzyniec, syn Stanisława Strusa i Tekli Nasiłowskiej, którzy mieszkali w Uziębłach. Wawrzyniec był chrzczony roku 1874 w Paprotni. Miał pięcioro rodzeństwa: Bronisławę (1863), Aleksandrę (1868), Jana (1872), Mariannę (1873) i Feliksę (1878). Stanisław Strus (syn Bartłomieja i Marianny z d. Uziębło) ożenił się w roku 1861 z Teklą, córką Antoniego Nasiłowskiego i Katarzyny Skwierczyńskiej. Ślub oczywiście w Paprotni, do której to parafii należały Uziębły. W tym czasie w Hołubili była cerkiew unicka. Bartłomiej był synem Franciszka Strusa i Tekli Kalickiej, Dostępne są również wcześniejsze dane genealogiczne. Najlepiej wyślę Ci dane metrykalne z Paprotni aby nie odbierać Ci rudości odnajdowania przodków.
Wiele dobrego.
Strus ze Strus, hm…a gdyby wieś nazywała się Matoły a nie Strusy to wtedy byłby Matoł z Matoł czy raczej z Matołów?
Bardzo dziękuję za odpowiedź, w poprzedniej wiadomości wpisałem zły adres email więc prosiłbym o przesłanie danych metrykalnych na adres pod tym komentarzem. Dziękuję i wzajemnie, Alez radość, że udało się znaleźć jakiś trop w drodze poszukiwania krewnych przodków 🙂