Od dłuższego czasu rzadko zamieszczam wpisy w tym blogu z powodu obciążenie genealogią. Jak wcześniej pisałem, do około 420 zapisek zebranych w Monografii Strusów autorstwa pp. Wiraszki i Jaszczołta, dodałem dwa razy tyle zapisek odnalezionych przeze mnie w sądowych księgach drohickich przechowywanych w AGAD i Archiwum Historycznym Białorusi. Łącznie dysponujemy obecnie ok. 1270 zapiskami obejmującymi lata 1518-1728. W zapiskach tych odnalazłem 869 osób żyjących w Strusach. Z tego około 570 osób to mieszkańcy Strus z czterech gałęzi genealogicznych. Są to potomkowie: Jakuba ze Strus, Świętosława ze Strus, Jana z Kożuchowa i Mikołaja z Ostrowca. Wszyscy oni do przełomu wieków XVI i XVII w księgach zapisywani sa nazwą „Imię_chrzcielne syn/córka (zmarłego) Imię_chrzcielne_ojca ze Strus” (np. Jan s. zm. Bartłomieja ze Strus). W wieku XVII nazwa dziedziny, którą posiadali (ze Strus), została przekształcona w nazwę odprzymiotnikową (według modelu: z Czarnot – Czarnocki, z Błonia – Błoński, z Kamianki – Kamieński, ze Strus – Strus; i taka nazwa osoby była zapisywana, np. jako Tomasz s. Andrzeja Strus. W wieku XIX nazwa ta przekształciła się w nazwisko o takich funkcjach jakie nazwisko posiada obecnie. Ten proces przebiegał podobnie w wielu wioskach śródrzecza Bugu i Liwca. Dlatego np. Szymon s. Bartłomieja ze Strus, który ożenił się w Czarnotach, w kolejnych zapiskach był zapisywany jako Szymon s. Bartłomieja Czarnocki. I na odwrót. Wiele nieporozumień powstaje obecnie, jeśli ktoś nazwę odprzymiotnikową osoby żyjącej w XVII wieku utożsamia się z nazwiskiem w dzisiejszym znaczeniu: „nazwisko – nazwa rodziny, do której dana osoba należy (za Wikipedią)”.
Wróćmy do owych 570 potomków pierwszych osadników w Strusach. Około dwie trzecie z nich odnalazło już swe miejsce w drzewie genealogicznym. Ponieważ jestem amatorem musiałem wypracować sobie metodę postępowania. Pod względem technicznym, każdej zidentyfikowanej osobie przypisałem literowo-cyfrowy symbol wskazujący: litera – gałąź, dwie cyfry – pokolenie, kolejne dwie lub trzy cyfry – numer osoby w gałęzi/pokoleniu. Np. J0402 to potomek Jakuba z czwartego pokolenia Strusów w Strusach.
Niespełna trzysta osób ze Strus z lat 1620-1728 jest nadal niezidentyfikowanych. Możliwość identyfikacji osoby wynika wprost z liczby i treści zapiski zapisek, w których osoba jest wspomniana.
Spójrzmy na dwie przykładowe zapiski:
Strus quietatur/Strusy zastaw. Szl. Gabriel s. zm. Wojciecha Strus ze Strus dziedzic zastawił szl. Mikołajowi Strusowi swojemu synowi dobra w Strusach na sumę 6 kop gr pol., po otrzymaniu zadośćuczynienia. Z-63/k. 891-891v
Szl. Jan s. zm. Macieja Strus ze Strus dziedzic zastawił szl. Baltazarowi Czarnockiemu s. zm. Walentego z Czarnot dziedzicowi dobra w Strusach na sumę 3 kop gr pol. Z-63/k.1070
Pochodzą one z księgi ziemskiej nr 63. Karty 890-1070 tej księgi były zapisane w 1617 r. Po odczytaniu i przełumaczeniu zapiski (czapki z głów przed tłumaczem, któremu jeszcze raz dziękuję za benedyktyńską pracę) opatrzyłem każdą zapiskę numerem i datą roczną. Pod zapiską dodałem występujące w niej osoby. Jeśli osoba została zidentyfikowana i ma swoje miejsce na drzewie genealogicznym, użyłem w tym miejscu wspomnianego wyżej symbolu. Jeśli nie jest zidentyfikowana, występuje pod symbolem powstałym z połączenia imienia z ewentualnym imieniem ojca. Jeśli osoba wspomniana jest jako nieżyjąca, po symbolu dodawany jest znak +. Zapiski opatrzone dodatkowymi informacjami teraz wyglądają tak:
#161704 1617 Strus quietatur/Strusy zastaw szl. Gabriel s. zm. Wojciecha Strus ze Strus dziedzic zastawił szl. Mikołajowi Strusowi, swojemu synowi dobra w Strusach na sumę 6 kop gr pol., po otrzymaniu zadośćuczynienia. Z-63/k. 891-891v J0504 J0406+ J0627
#161705 1617 Struszy obligatio/Strusy zastaw szl. Jan s. zm. Macieja Strus ze Strus dziedzic zastawił szl. Baltazarowi Czarnockiemu s. zm. Walentego z Czarnot dziedzicowi dobra w Strusach na sumę 3 kop gr pol. Z-63/k.1070 @Jan@Maciej @Maciej+ C0501 C0401+
Występuje tu łącznie siedem osób. Zidentyfikowane są trzy osoby ze Strus z gałęzi Jakuba: dziadek Wojciech zwany Kościeniem (szkieletem) który uzyskał kościelne unieważnienie małżeństwa z Anną z Kalisk*), jego syn Gabriel, i wnuk Mikołaj. Dwie osoby z Czarnot są o tyle istotne, że od Baltazara bierze swój początek rodzina Czarnockich, która od roku 1580 żyje w Strusach. Są jeszcze dwie niezidentyfikowane osoby: Jan i jego zmarły ojciec Maciej ze Strus.
Łącznie we wszytkich zapiskach mamy ok. 6000 wystąpień osób. Nie byłem w stanie zapanować nad taką ilością danych bez posłużenia się metodami przetwarzania danych wspomaganych komputerowo. Początkowo pytałem genealogów (forum genealodzy.pl) jak sobie radzą z tym problemem. Pomocy tam nie znalazłem, sugerowano rozwiązania bazodanowe z narzędziami (kwerendami) wyszukującymi odpowiednie dane. Jednak nie znalazłem żadnych gotowych rozwiązań, zaś zamówienie wykonania bazy danych przez projektantów/programistów to koszt na poziomie pięciocyfrowym na dzień dobry. Dlatego zaprzyjaźniłem się z Excelem. Okazuje się, że gotowe formuły Excela wystarczą do obsługi takiego zadania. Choć są one złożone. Dla zobrazowania złożoności dla czytelnika zaznajomionego choćby trochę z Excelem podaję jedną z formuł: JEŻELI(NIE(CZY.PUSTA(B2));TRANSPONUJ(SORTUJ(TRANSPONUJ(JEŻELI.BŁĄD(PODZIEL.TEKST (POŁĄCZ.TEKSTY(„,”;PRAWDA;JEŻELI.BŁĄD(PRZESUNIĘCIE(T3!$E$1;PODAJ.POZYCJĘ (B2;T3!G:G;0)-1;0;LICZ.WARUNKI(T3!G:G;B2);1);””);JEŻELI.BŁĄD(PRZESUNIĘCIE (T3!$E$1;PODAJ.POZYCJĘ (B2&”+”;T3!G:G;0)-1;0;LICZ.WARUNKI(T3!G:G;B2&”+”);1)&”+”;””));”,”;;PRAWDA);””))));””)
Przy pomocy Excela przekształciłem listę zapisek z przypisanymi osobami na zestawienie osób z przypisanymi zapiskami w których dana osoba występuje. Dodatkowo można obliczyć i pokazać przedział czasu, w jakim ta osoba figuruje w zapiskach. Oto fragment listy:
Wielokrotne czytanie treści zapisek i porównywanie dat oraz imion krewnych i powinowatych każdej osoby pozwala afiliować większość z nich i dodawać do istniejących gałęzi. Wyłania się obraz rodziny. Wiele osób nie odnajdzie swego miejsca na drzewie z uwagi na to, że 401 osób z ogólnej liczby 869 żyjących w Strusach, występuje tylko w jednej zapisce. Część osób występujących tylko jeden raz w dokumentach to małżonkowie i krewni małżonków zidentyfikowanych Strusów i ich można zidentyfikować. Jednak będzie pewnie 100-200 osób takich, których będziemy znali tylko imię chrzcielne, imie ojca i datę roczną bez afiliacji do rodziców.
Jako ciekawostkę odnotowuję najczęstsze imiona Strusów występujące w tym czasie: Andrzej – występuje 40 osób o tym imieniu, Anna – 38, Jan – 70, Katarzyna – 27, Maciej – 36, Mikołaj – 28, Stanisław – 32, Wojciech – 37, Zofia – 32.
Wpis ten zamieszczam z dwóch powodów. Pierwszy to nadzieja, że jakiś potomek Strusów ze Strus włączy się w tę pracę, która doprowadzi nas do opracowania na tyle, na ile to możliwe, pełnej genealogii naszej rodziny od jej początków do wieku XVIII. Drugi to propozycja podzielenia się z innymi osobami, które zmagają się z podobnymi problemami, metodologią lub doświadczeniami. Zapraszam do kontaktu przez formularz pod wpisem.
*) Treść zapiski: „Szl. Wojciech dziedzic w Strusach z żoną swoją Anną z jednej strony i Stanisław syn zm. Macieja, dziedzic z Kalisk z drugiej, zawarli ugodę na mocy której zwolnili się od wszystkich protestacji w urzędzie grodzkim drohickim i od prawa duchownego; i tak szl. Stanisław uwolnił wspomnianą Annę Strusową z 30 kop groszy posiadanych od jej ojca na dobrach Kaliski na mocy zapisu, a szl. Zofia córka wspomnianego Wojciecha uwolniła tego Stanisława od małżeństwa według dekretu oficjalatu duchownego janowskiego. Tenże Stanisław zobowiązał się zapłacić wspomnianemu Wojciechowi i jego żonie Annie 6 kop groszy, z których trzy kopy na najbliższe Boże Narodzenie, a kolejne trzy na Boże Narodzenie w roku 1567, pod zakładem 30 grzywien groszy.” Z-30/k.266v